هیئت اندیشهورز هنر و رسانه معاونت علمی این حوزه، نشست تخصصی هفتاد و هفتم را به مناسب هفته کتاب و کتابخوانی در تاریخ 25 آبان ۱۴۰۱ با عنوان «منبعشناسی هنر اسلامی» توسط استاد محترم جناب دکتر پرهمت برگزار کرد.
در این نشست مجازی، دکتر پرهمت به عنوان مقدمه بحث به معنای هنر اسلامی اشاره کرد و گفت: در مورد واژه «هنر اسلامی» بحثهای مختلفی انجام شده است. مستشرقان هنگامی که با آثار هنری که در سرزمینهای اسلامی وجود داشت، مواجهه شدند، دستهبندیهایی ایجاد کردند و تعابیری همچون هنر محمدی، هنر مسلمانان و… را به کار بردند تا اینکه به هنر اسلامی رسیدند. از این منظر هر نوع هنری که در سرزمین اسلامی وجود دارد را هنر اسلامی دانستهاند، هرچند میتواند مورد تایید اسلام نباشد.
دکتر پرهمت در یک تقسیم بندی اجمالی منابع هنر اسلامی را شامل دائره المعارفهای عموی و تخصصی؛ اطلسها، کتابهای تاریخ هنر دورهای و موضوعی، مجلات و نشریههای هنر و معماری اسلامی، تارنماهای موزهها،کتابهای سنتگرایان مانند دکتر سید حسین نصر، تیتوسبورکهارت، کتابهای دکتر حسن بلخاری و جستارهایی در چیستی هنر اسلامی (مجموعه مقالات و درسگفتارها)، هادی ربیعی، انتشارات فرهنگستان هنر دانست. وی در توضیح تفصیلی به معرفی این منابع پرداخت و افزود: اطلسها از این روی که دورههای تاریخ هنر اسلامی را به تصویر میکشند، اهمیت دارند.
وی ضمن معرفی دائره المعارفهایی همچون، «دائرة المعارف اسلام بریل»، «دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، «دانشنامه جهان اسلام»، «دانشنامه ایرانیکا»، در مورد «دائره المعارف هنر و معماری اسلامی گروو» گفت: این دائره المعارف در سه جلد، تدوین مجدد و روزآمدی است از مدخلهای مرتبط با هنر و معماری دوره اسلامی در فرهنگ هنر. این دائرة المعارف، با مشارکت 367 تن از استادان و پژوهشگران ممتاز در رشتههای هنر و معماری اسلامی و در بیش از 1600 مدخل، به تبیین ابعاد مختلف هنردوره اسلامی در طی بیش از چهارده قرن گذشته میپردازد. همچنین «دانشنامه هنر و معماری ایرانی بر اساس فرهنگنامه گروو»، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی و «دائرة المعارف هنر» از رویین پاکباز در این قسم جای دارند.
وی همچنین به سه منبع در بحث کتابشناسی در زمینه هنر اسلامی اشاره کرد که عبارتند از: «کتابشناسی هنر و معماری و پیشهها در اسلام» اثر کرسول، «کتابشناسی هنر و معماری در جهان اسلام»، اثر سوزان سینکلر و «شکلگیری هنر اسلامی»، الگ گرابار.
آقای پرهمت در بخش دیگری از مطالب خود به معرفی منابع عمومی و دورهای در هنر اسلامی پرداخت و آثار ذیل را در این زمینه مفید دانست:
1. «هنر و معماری اسلامی(1)»، ریچارد اتینگهاوزن و الگ گرابر، ترجمه یعقوب آژند،
2. «هنر و معماری اسلامی (ج 2)»، شیلا بلر و جاناتان بلوم، ترجمه یعقوب آژند،
3. «هنر اسلامی»، باربارا برند،
4. «هنر و معماری اسلامی»، هیلن براند، ترجمه اردشیر اشراقی،
5 . «هنر اسلامی»، تالبوت رایس
6 . «هنر اسلامی«، ارنست کونل
7 . «تاریخ هنر اسلامی»، کریستین پرایس
8 . «سیری در هنر ایران»، آرتور پوپ
9 . «شاهکارهای هنر ایران»، آرتور پوپ
10 . «تاریخ هنر ایران»، جهانگیر نصری اشرفی و همکاران.
آقای پرهمت در بخش معرفی کتابهای تخصصی و موضوعی، به منابعی که در زمینه خوشنویس و تذهیب نگاشته شده، اشاره کرد. منابعی همچون؛ «خوشنویسی اسلامی»، شیلا بلر، ترجمه کاووسی، «هنر خط و تذهیب قرآنی/ مارتین لینگز؛ ترجمه مهرداد قیومی، «مصحف روشن: معرفی برخی از نسخههای خطی قرآن در موزههای شیراز (قرن هفتم تا نهم هجری)»، مهدی صحراگرد، «قرآنهای عصر اموی: مقدمهای در باب کهن ترین مصاحف»/ فرانسوا دروش؛ ترجمهی مرتضی کریمی نیا، آلاء وحیدنیا، «مبادی و مبانی اصول خطوط و خوشنویسی اسلامی ایران»/علی اصغر مقتدائی؛ «حوزههای خوشنویسی در جهان اسلام»، مهران بهزادی، اصغر پناه زاده خانمیری، «کتاب آرایی در تمدن اسلامی ایران»، مجیدساریخانی و محمدرضا کارگر، «تذهیب در ایران تاریخچه»، نقوش و اصطلاحات، مریم کشمیر، «کتابشناسی خط و کتابت»، ناهید حبیبی آزاد.
در زمینه نگارگری نیز آثاری همچون؛ شاهکارهای نگارگری ایران، نقاشی ایران/ رویین پاکباز، نقاشی ایرانی/ شیلا کن بای، سیر وصور نقاشی ایران/ آرتور اپهام پوپ، مروری بر نگارگری ایرانی/ اولگ گرابار، سیر تاریخ نقاشی ایرانی/ نوشته لورنسبینیون، ج. و.س. ویلکینسون، بازیل گری؛ نگارگری ایران، جلد 1 و 2، نگارگری مکتب اصفهان، نگارگری مکتب قزوین، از دکتر یعقوب آژند، نگارگری اسلامی/ ثروت عکاشه، هنر طراحی ایرانی اسلامی/ محمد خزایی مفید هستند.
در زمینه معماری و تزئینات نیز آثاز زیادی وجود دارند از جمله: گذری بر معماری متقدم مسلمانان/ کرسول،«مجموعه هنر در تمدن اسلامی، معماری اسلامی 1»، زیر نظر دکتر مهرداد قیومی، «مجموعه هنر در تمدن اسلامی، معماری اسلامی2»، زیر نظر دکتر مهرداد قیومی، «معماری اسلامی/ هیلن براند، «معماری اسلامی در اندلس»، ترجمه فائزه دینی، «تاریخ معماری عثمانی»، ترجمه اردشیر اشراقی، «معماری جهان اسلام»، ارنست گروبه و همکاران، «سرویراستارجرج میشل»، ترجمه یعقوب آژند، «هنر و معماری صفویه»، به کوشش شیلا کنبی، «جستاری در شهرسازی و معماری زندیه»/ طاهره نصر، «خانه های تاریخی»/کاظم ملازاده، «معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان»، دونالد ن. ویلبر، ترجمه عبدالله فریار، «شهر در جهان اسلام/ الگ گرابار، ترجمه مهرداد وحدتی، «سبکشناسی معماری ایرانی/ محمد کریم پیرنیا، «معماری ایران دوره اسلامی»/محمد یوسف کیانی، «شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی؛ کتیبههای صحن عتیق»/ مهدی صحراگرد، «شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی؛ کتیبههای مسجد گوهرشاد/ مهدی صحراگرد، «نخستین کتیبهها در معماری دوران اسلامی ایران زمین»، نوشته شیلا بلر با ترجمه مهدی گلچین عارفی، «کاشیهای اسلامی»، ترجمه دکتر مهناز شایسته فر، «هندسه و تزیین در معماری اسلامی»، گل رو نجیب اوغلو، مهرداد قیومی بیدهندی، «کاشی کاری قاجاری/ محمدرضا ریاضی. دکتر پرهمت در این راستا به اثر «گنجنامه آثار معماری» در زمینه خاص معماری نیز اشاره کرد.
در زمنیه هنرهای صناعی نیز از آثاری همچون «فلزکاری اسلامی» و «منسوجات اسلامی»، ترجمه دکتر مهناز شایستهفر، «راهنمای صنایع اسلامی»/ موریس اسون دیماند؛ مترجم عبدالله فریار، «مجموعه هنر در تمدن اسلامی (هنرهای صناعی)»/دکترعبدالکریم عطارزاده و دکتر مهران هوشیار، «اصطلاحنامه صنایع دستی و هنرهای سنتی:خط و کتابت»/ حمید افشار و ندا صحراپیما، «مروری برصنایع دستی ایران»/محمدرضا حسن بیگی، «صنایع ایران بعد از اسلام»/ محمدحسن زکي، «اصطلاحنامه صنایع دستی و هنرهای سنتی: فلزکاری»/ زهره شیری نبخش، «اصطلاحنامه صنایع دستی و هنرهای سنتی: نساجی و پوشاک» و «اصطلاحنامه صنایع دستی و هنرهای سنتی: معماری»/ ندا صحراپیما، «مجموعه مقالات نخستین گردهمایی گنجینههای از یاد رفته هنر ایران: هنرهای صناعی»/ مهدی مکی نژاد میتوان نام برد.
وی در بخشهای پایانی به مجلات و نشریههای هنر و معماری و همچنین تارنماهای مربوط به موزههای کشور اشاره کرد و آنها را منابعی برای استفاده از مطالب به روز در زمینه هنر دانست.
آشنایی با مهمترین منابع مطالعاتی و تحقیقی درباره هنر اسلامی در محاکات 77 صورت گرفت.
