به مناسبت روز بزرگداشت «خواجه نصیرالدین طوسی»
معرفی مقاله
عنوان: «تأثیر اندیشه‌های خواجه نصیرالدین طوسی در معماری و شهرسازی دوره ایلخانی»
دوفصلنامه علمی «مطالعات بین رشته ای در تعالی معماری و شهرسازی»، مقاله ۱، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱، صص ۷-۱۹.
نویسندگان: حنانه فیاض۱، مقدم لیدا بلیلان۲
۱. کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی.
۲. دانشیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی.
چکیده: قرون هفت و هشت عصر شکوفایی معماری و شهرسازی ایران پس از فروکش شدن حمله مغول و تشکیل حکومت ایلخانی است. یکی از افراد تأثیرگذار در این دوره، خواجه نصیرالدین طوسی است که با درایت خود توانســت نظر هولاکوخان را به خود جلب کند و در مقام وزارت، در برخی از فعالیت‌های عمرانی و نظارت بر امور ساخت حضور داشته باشد. خواجه در علوم مختلف از جمله ادبیات که شاخه‌ای از هنر محسوب می‌شود صاحب نظر بود؛ و عمق مطالب وی می‌تواند در بر گیرنده سایر انواع هنری باشد. هدف مقاله بررسی مفاهیم هنری و هندسی خواجه نصیرالدین طوسی و بیان اندیشه‌های نشات گرفته از مفاهیم و مبانی فلسفی و حکمی خواجه؛ سعی در تبیین ویژگی‌های معماری و شهرسازی متأثر از این اندیشه‌ها دارد. این پژوهش در پی پاسخگویی به پرسش‌هایی چون چگونگی تأثیر خواجه نصیر در معماری و شهرسازی دوره ایلخانی با توجه به جایگاه علمی و حکومتی، و چگونگی ارتباط این اندیشه‌ها با معماری و شهرسازی دوره ایلخانی است. نتایج این تحقیق بر پیوند میان معماری و شهرسازی دوره ایلخانی با اندیشه‌های فلسفی و هندسی خواجه تاکید دارد. نوع تأثیرگذاری به نحوی است که خواجه توانسته به یاری جایگاه علمی و حکومتی خود، سه موضوع سیاست، علم و مذهب را باهم تلفیق کند و علاوه بر استفاده نظری از اندیشه‌های حکمی و فلسفی شیعه در قالب شهر آرمانی، بصورت مستقیم نیز با استفاده از علومی مانند ریاضی، هندسه و نجوم در ساخت و تزئینات بناهای دوره ایلخانی و ارتباط دادن وقف با شهرسازی اثرگذار باشد.
کلیدواژه‌ها: اندیشه، خواجه نصیرالدین طوسی، معماری، شهرسازی، ایلخانی