هيئت انديشه‌ورز هنر و رسانه معاونت پژوهش این حوزه، نشست تخصصي شصتم را در تاریخ 2 بهمن 1400 با عنوان «هنردینی و تمدن اسلامی: خوانشی بر آرای امامین انقلاب» توسط استاد محترم جناب آقای علیرضا کریمی برگزار کرد.
در این نشست مجازی، آقای کریمی در آغاز سخن ضمن تبریک سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و ولادت امام خمینی (ره)، بحث خود را بر پایۀ چهار پرسش اصلی بنا کرد که عبارت است از: 1. نسبت هنر دینی و تمدن اسلامی کدام است؟ 2. آیا هنر دینی در دوران معاصر تحقق می‌یابد؟ 3. انقلاب اسلامی در تحقق هنر دینی چه نقشی ایفا می‌کند؟ 4. دیدگاه امامین انقلاب اسلامی به مقولۀ هنر و هنرمند چگونه است؟
استاد کریمی در تبین نسبت هنر دینی با تمدن گفت: هنر در تمدن‌های کهن از جمله موضوعاتی است که با باورها و اعتقادات درگیر بوده است، به‌گونه‌ای که دست‌مایۀ خلق بسیاری از آثار هنری باورها بوده‌اند. سوژۀ اصلی در پرداخت‌های هنری، نظام باورهای انسانی بوده است، حتی در نظام شرک آلود و چند خدایی و در سرزمین‌های شرقی نیز این باورها بر آثار هنری تأثیر گذاشته است. بنابراین هنر به مثابۀ زبانی برای بیان اعتقادات بوده است، حتی هنر دینی با زندگی پس از مرگ نیز پیوند خورده است. وی در ادامه ارتباط هنر و تمدن گفت: همیشه اجتماعات انسانی در هنر دینی مطرح بوده است، به‌گونه‌ای که هنر دینی در تجسم حیرت‌آور انسان در مقابل سازه‌ها و بناهایی همچون اهرام مصر و مساجد دوره اسلامی نقش داشته است. در عین حال در برهه‌ای از زمان رابطه هنر و تمدن گسسته شد، به‌گونه‌ای که نظریه مرگ هنر توسط هگل و نظریه مرگ هنر بزرگ توسط هیدگر مطرح گردید.
مدرس دانشگاه شاهد در پاسخ به پرسش دوم خود ابراز داشت: در دوره‌های مختلف به‌ویژه در دورۀ معاصر نظریات مختلفی در مورد هنر دینی مطرح شد. بورکهارت به طرح این پرسش پرداخته است که آیا برگشت به هنر دینی و احیاء آن امکان دارد؟ آقای کریمی در ادامه افزود: نسبت هنر دینی و تمدن اسلامی باید همیشه در سنجش رابطه میان فرهنگ و تمدن بررسی شود؛ بدین معنا که فرهنگ مقدمه رسیدن به تمدن است و زمان بر می‌باشد، چنان‌که پیامبر اکرم (صلوات الله علیه) نیز ابتدا فرهنگ را عرضه کرد تا این‌که مسلمانان به تمدن نایل آمدند. به واقع تمدن پوستۀ ظاهری و بیرونی فرهنگ است. اگر هنر به جنبۀ تمدنی برسد، همگانی می‌شود و همگان آن را مورد پذیرش قرار می‌دهند.
وی در مورد نقش انقلاب اسلامی در تحقق هنر دینی گفت: حرکت تمدن نوین اسلامی با انقلاب شروع شده است، چرا که انقلاب با طرح «لا اله الا الله» کار خود را با نفی شرک، طاغوت و بدی‌ها آغاز کرد، اما در گام‌های بعدی باید به تثبیت و سپس تشکیل دولت اسلامی بپردازد. بنابراین هنر صورت تمدن است، اگر شکل نگیرد، دست یافتن به اصل امکان‌پذیر نیست. از این منظر بررسی دیدگاه امام و رهبری باید مورد توجه قرار گیرد.
آقای کریمی در پاسخ به پرسش چهارم خود به دیدگاه امامین انقلاب در مورد هنر و هنرمند پرداخت. وی گفت: دیدگاه امام خمینی (ره) درباره هنرمند در پنج گزاره قابل بررسی است که عبارت است از: روح تعهّد، تربیت نیروی انسانی، امید آفرینی در ملّت، تکلیف مداری و غفلت‌زدایی. وی برای هر یک از این گزاره‌ها نمونه‌هایی از سخنان امام را تشریح کردند، مانند این‌که امام خمینی در مورد امید آفرینی در ملت گفته‌اند: «اميد در خودتان ايجاد كنيد. نويسنده‌هاي ما، گويندگان ما همه‌شان دنبال اين باشند كه به اين ملّت اميد بدهند. مأيوس نكنند ملّت را. توانا هستيم. نگوييد ناتوان هستيم. بگويند خودمان مي‌توانيم و واقع همين‌طور است، مي‌توانيم». همچنین دیدگاه امام دربارۀ هنر در سه گزاره اصلی «منظر فقهی، اقتضای زمان و مکان و استکبار ستیزی» قابل بررسی است.
عضو هیئت مؤسس انجمن علمی هنر اسلامی ایران در بخش دیگری از مبحث خود به دیدگاه مقام معظم رهبری دربارۀ هنرمند اشاره کرد و «خوب بودن، در تراز مردم و مخاطب‌سازی» را جزو صفات بارز هنرمندان معرفی کرد. همچنین رهبری «عدم تعارض، فاخر و متعالی بودن، فایده‌مندی، حفظ حدود خدا و عدم قشری‌گری و تظاهر» را جزو بایدهای آثار هنری دانسته‌اند. به‌عنوان نمونه ایشان فرموده‌اند: «سعی کنید هنر فاخر باشد؛ یعنی باید اعتلای هنر مورد نظر باشد. چون خصوصیت هنر این است که بایستی اعتلا داشته باشد تا آن مقصودی را که از هنر مطلوب مورد نظر است بدست بیاید؛ چه نقاشی می‌کنید، چه موسیقی اجرا می‌کنید، چه نمایشنامه و فیلمنامه می‌نویسید یا اجرا و بازی می‌کنید و چه می‌خوانید باید سعی براین باشد که بهترین داده شود».
استاد کریمی در پایان و به عنوان نتیجه‌گیری گفت: هنر زبان رسای فرهنگ و تمدن‌ها است. باید رابطه ظرف و مظروف در هنر دیده شود. از منظر امامین انقلاب کیفیت مطلوب، متعهدگونه، با محتوا و غیر مستقیم جزو لوازم هنری می‌باشد. همچنین در این زمینه باید آسیب‌شناسی نیز صورت گیرد، بنایراین آشنایی با تعالیم الهی، اجتناب از تقلید و ایجاد الگوی بومی از ضروریات هنرمند امروز است.