هيئت انديشه‌ورز هنر و رسانه در راستاي تبيين هنر دينی و نقش حوزويان در ترويج آن، نشست تخصصی چهلم را با عنوان «حوزويان و هنر دينی» توسط استاد محترم حجت الاسلام و المسلمين مجتبی الهی خراسانی در تاريخ 19 اسفندماه 1399 برگزار نمود.

در اين نشست كه در سامانه اسكای روم برگزار شد، حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی هنر را به طور خاص، برآمده از خلاقيت نفس هنرمند دانست كه سازگار با اهداف متعالی انسان باشد و ارتباط ميان هنر و دين را عموم و خصوص مطلق دانست.

استاد الهی خراساني هنر دينی را رها از تعصبات، جاهليت‌ها، هوا و غرايض نفسانی دانست و بيان كرد: هنر ديني در ذات خود دينی است و دارای كاركردهای متعالی است. بر اين اساس برای احراز دينی بودن هنر، تديّن هنرمند و انگيزه دينی در توليد هنر لازم نيست. بنابراين هنر دينی ذاتی است.

حجت الاسلام الهی در پاسخ به اين پرسش كه هنر دينی چه نسبتی با نهاد اجتماعی حوزه و روحانيت دارد؟ گفت: آن‌چه به عنوان مفروض وجود دارد اين است كه هنر غيرقابل انفكاك از جامعه بشری است، چرا كه انسان خلاّق و از ذات اجتماعی برخوردار است. انبياء، اجتماعی بودن انسان را جهت دادند نه آن‌كه مردم را اجتماعی سازند. بر اين اساس آن‌چه دين تأسيس و ايجاد نكرده است، امر غير دينی و بلكه ضد دينی است.

استاد الهی خراسانی منظور خود را از نهاد روحانيت و حوزه، مفسران دين و اسلام با قرائت اهل بيت دانست. یعنی دينی كه آموزه‌های وسيعی دارد و معانی شامخی را ارايه داده است، بر اساس آيه نفر واجب كفايی است تا علاقمندان به دين، وظيفه تفسير آن را به دوش كشند. بر اين اساس، نهاد حوزه نهادی اجتماعی است و وجود نهاد اجتماعی در اسلام امری ضروری مي‌باشد. از منظر برون دينی لازم است تا نهادی باشد تا عناصر دينی را به يكديگر متصل سازد و حوزه چنين كاری را برعهده دارد.

وی در پاسخ به اين سوال كه مسئوليت حوزويان در قبال هنر دينی چيست؟ به ارتباط حوزه و روحانيون با هنر اشاره كرد و آن را در سه امر دانست و گفت: اول، حوزه علميه به عنوان نهاد تفقه در دين بايد تمام اصول، اهداف و ارزش‌های اسلامی را در مورد پديده‌های انسانی تفقه و تبيين نمايد كه هنر بخشی از اين عناصر و پديده‎‌ها است.

محقق فقه و هنر اسلامی ابراز داشت: عناصر تعالی بخش جامعه به عنوان هنر خلّاق شناخته مي‌شود كه سبب تعالی ارزش‌ها می‌شوند. حوزه با اين هنر خلّاق، در توجه دادن انسان‌ها به معنای زندگی، احساس معنويت، ارتقاء جريان عبوديت و توجه به امر قدسی كه بالاترين آن خداوند متعال می‌باشد، مسئول است.

دوم، انديشه‌ای كه از هنر عبور كند ماندگار است. دين برای ماندگاری و تأثيرگذاری، نياز به هنر دينی و حمايت از هنرمندان دارد. دين هنر را نه به عنوان ابزار، بلكه به عنوان مسير و ركن استفاده مي‌كند. دين صرفا با مضامين دينی تأثير نداشته است، بلكه فرم‌های هنری در متن اثرگذار است، انتقال پيام دينی به شكل هنری سبب می‌شود تا پيام با لطافت‌های هنري آميخته گرديده و پيام تغيير يابد. سوم، اقامه دين ابعادی دارد كه بخشی از آن هنر است كه تقويت هنر دينی و حمايت از هنرمندان دينی، بخشی از اقامه دينی است كه حوزه علميه می‌تواند اين امر را انجام دهد. حوزه و نهاد روحانيت برای به ثمر نشاندن سه رسالت خود كه تفقه در دين، ابلاغ دين و اقامه دين است، بايد آن را در قالب فرهنگ و هنر دنبال كند.

استاد خارج حوزه علميه، مرز بين هنرمند دينی و متخصص حوزوی در هنر دينی را در تبيين سه ساحت هنر دينی (خلق اثر هنری، خلق ايده هنری و مباحث نظری هنر) دانست. چون رسالت حوزه و روحانيت تفقه است، پرداختن به مباحث نظری هنر جزو رسالت آن نهاد به شمار می‌آيد كه شامل اخلاقيات هنر، احكام و فقه هنر، فلسفه هنر، فلسفه زيبايی و… می‌شود.

حجت السلام مجتبی الهی خراسانی به عنوان نتيجه‌گيری گفت: جامعه هنری بايد برای توسعه هنر دينی و ارزش‌های متعالی كه بخشی از آن طلاب هستند، كمك كنند. حوزويان بايد خلأهای موجود در لايه‌های هنر دينی خصوصا در فهم هنر دينی يا در خلق ايده و مضامين دينی را برطرف سازند. اگر طلابی آشنا به هنر باشند به طور يقين پيوند عناصر هنری با حوزويان می‌تواند تحول عظيمی را در فرهنگ و هنر پديد آورد.

 وی در پايان به سوالات مخاطبان پاسخ دادند.