هیئت اندیشه‌ورز هنر و رسانه در راستای تبیین هنر دینی و ارتباط آن با سینما، نشست تخصصی چهل و پنجم را با عنوان «تبارشناسی سینمای دینی» توسط استاد وحید حیاتی در تاریخ 23 تیرماه ۱۴۰۰ برگزار نمود.
آقای حیاتی، استاد و پژوهشگر هنر در این نشست كه در سامانه اسكاي روم برگزار شد، ضمن اشاره به اهمیت مقوله سینمای دینی، به طرح پرسش‌های اساسی در این زمینه پرداخت و گفت: آیا شکل‌گیری سینمای دینی ممکن است؟ آیا سینما وارداتی و زائیده فرهنگ غرب است؟
وی با اشاره به این‌که تکنولوژی زائیده نیاز انسان است و در واقع توسعه دانش فنی سبب حذف واسطه‌گری انسان شده است، سینما را نیز جزو تکنولوژی‌هایی دانست که بر اساس رفع نیاز انسان به وجود آمد و به دنبال ایجاد فرهنگ خاص نبود. وی با اشاره به ترکیب «سینمای دینی» یادآور شد که صاحبنظران با عبارات مختلف از آن یاد کرده‌اند، اما درکنار هم قرار گرفتن واژه «دین» و «فیلم» مفهومی از امکان ارتباط را فراهم می‌کند.
مدیر گروه هنرهای رسانه‌ای دانشکده صدا و سیما گفت: برای شناخت تبارشناسی سینمای دینی در ایران، باید رویکردهای تاریخی و مطالعاتی موجود دربارۀ ارتباط «دین» و «رسانه» که در غرب مطرح شده است را واکاوی نمود. رویکرد اسطوره‌ای (اسطوره به عنوان ابزاری برای ارتباط مذهب با مخاطبان استفاده شد)، رویکرد الهیاتی (گنجاندن مفاهیم دینی در فیلم توسط کارگردان)، رویکرد سینما به مثابه دین (فیلم به عنوان پدیدار فرهنگی می‌تواند کارکرد مذهبی داشته باشد) و رویکرد مقدس نگاری (بازنمایی مفاهیمی که آشکارا مذهبی هستند) از مهمترین رویکردهای سینمای دینی در غرب هستند.
وی در ادامه به بررسی و نقد برخی از رویکردهای سینمای دین در ایران اشاره کرد و متذکر شد: در استفاده از آن‌چه در جغرافیای غرب به عنوان رویکرد به حوزه سینمای دینی مطرح شد، در ایران دقت کافی صورت نگرفت و قالب سینمای غرب به عنوان سینمای اسلامی به مخاطب عرضه شد. به عبارت دیگر مفاهیم و عقایدی که در جای دیگری عرضه شده بود، در ایران نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفت و نوعی التقاط را به وجود آورد. بر این اساس می‌توان در مقام تبارشناسی سینمای دینی در ایران به این رویکردهای زیر اشاره کرد:
1. رویکرد جدایی مفهوم سینما و دین ( اضافه شدن دین به سینما، به نوعی مانع وجه کمال‌جویانه هنر می‌شود، چون هنر جایگاهی برتر از مفاهیم دینی دارد). در این رویکرد، سینما که وجهی در حوزه اعمال و رفتار انسانی و عملاً در دایره دینی می‌گنجد، نادیده انگاشته شده است.
2. رویکرد سینماگر متدیّن (آن‌چه مهم است نگاه هنرمند و سینماگر است که باید دینی باشد، هنرمند متدیّن محصول دینی تولید می‌کند). این رویکرد فرم و محتوای خاصی نمی‌آفریند و دستورالعمل مشخصی بدست نمی‌دهد.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه تاکید کرد: با پرداختن به این نوع رویکردها درمی‌یابیم که اساساً روش کامل و جامعی در این حوزه مطالعاتی وجود ندارد. این رویکردها حاکی از این هستند که هیچ روشی برای بررسی حوزه دین و فیلم، به تنهایی نمی‌تواند از عهده گستره بررسی این مفهوم – دین و فیلم- به صورت کامل برآید. هر کدام از این رویکردها، برخی از جنبههای فیلم را مورد بررسی قرار داده‌اند.
استاد حیاتی در پایان بحث ضمن جمع‌بندی به ارایه نظر خود پرداخت و بیان داشت: ضمن این‌که فیلم به عنوان یک متن، پدیده‌ای چند لایه و عمیق است، به نوعی از چندگانگی برخوردار است. بنابراین فیلم در میان لایه‌های خود می‌تواند بخشی از مفاهیم دینی را مورد کشف، اشاره و نقد قرار دهد. در نتیجه هنگام بررسی این مفهوم ضروری است این چندگانگی متن فیلم و تنوع رویکردها همواره مورد نظر قرار گیرند. بنابراین بررسی موضوع فیلم و رویکردها از عوامل مهم و تعیین‌کننده به شمار می‌آیند. در نهایت برای سینمای دینی باید بین دین و فیلم، پیوند قرب و بُعد و جست‌وجوی مداوم صورت گیرد و در سلسله مراتب وجود به اشتراکاتی دست یابیم.