موضوع: تحلیل گفتمان نقاشی دفاع مقدس در دوران جنگ (در مقایسه با نقاشی جنگ در شوروی)
مجله باغ نظر، مقاله 1، دوره 16، شماره 73، تیر 1398، صص 16-5.
نویسنده:محمدرضا ربیعی پورسلیمی 1 کامران افشار مهاجر 2
1. پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر تهران، ایران.
2.دانشیار گروه ارتباط تصویری دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر تهران.
چکیده:
بيان مسئله: هنر دفاع مقدس برای حدود یک دهه مهم‌ترین جریان هنر رسمی در ایران بود. این هنر، یکی از روشن‌ترین تجلی‌های گفتمانی است که حول اتفاقات جنگ ایران و عراق ایجاد و با نام گفتمان دفاع مقدس شناخته شد. گفتمانی که اگرچه حول یک جنگ خاص شکل گرفت، اما به هیچ وجه محدود به آن نبود و تجلی اندیشه‌ای بود که از کشمکش‌های نظامی آن دوره خاص فراتر می‌رفت.
هدف: این پژوهش به دنبال پرسش از عناصر اساسی این گفتمان و چگونگی صورت‌بندی این عناصر گفتمانی در کنار یکدیگر در نقاشی دفاع مقدس در دوران جنگ است.
روش تحقيق: روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده است و برای جمع‌آوری آثار مورد بررسی از منابع مختلفی از جمله کتاب‌ها، کاتالوگ‌ها، مجلات و سایت‌ها استفاده شده است. پس از معرفی کلیات نظریه گفتمان و تشریح اصطلاحات اساسی این نظریه، تلاش شده است که شش عنصر مهم در این گفتمان (جبهه خودی، جبهه دشمن، مبارزه، پیروزی، شکست و زن) که عناصر تکرارشونده در گفتمانهای هنری مربوط به جنگ هستند، در این نقاشی‌ها به تفصیل بررسی شوند.
نتيجه گيری: با بررسی عناصر گفتمانی این هنر و قیاس آنها با شکل دیگری از صورت‌بندی گفتمانی جنگ در نقاشی (هنر شوروی)، مفصل بندی خاص این عناصر به یکدیگر در گفتمان نقاشی دفاع مقدس به بحث گذاشته شده است. در این پژوهش با شناسایی نقش تعیین کننده معنویت در شکل‌بندی این گفتمان، مشخص شده است که گفتمان دفاع مقدس نه صرفا معطوف به جنگ ایران و عراق، بلکه عملا در کار بازنمایی منازعات بزرگ‌تری بود که محدود به جبهه‌ها و کشمکش‌های نظامی نبوده است.
کلیدواژه‌ها: نقاشی دفاع مقدس, هنر جنگ, تحلیل گفتمان, جنگ ایران و عراق