به مناسبت بیستم و پنجم فروردین ماه، سالروز بزرگداشت عطار نیشابوری

معرفی مقاله

عنوان: «تخیل هنری و نمودهای آن در آثار عطار»

مجله پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گويا): دوره 1، شماره 2، بهار و تابستان 1386، صص 1-30.

نویسنده: دکتر تقی پورنامداریان

چکیده: اين مقاله پس از اشاره‌ای به نظريه كولريج درباره تخيل هنری، با توجه به سه قوه يا حواس باطنی كه قدما از فلاسفه و پزشكان عقيده داشتند جايگاه آنها در سر است و امر ادراك به ياری آنها تكميل می‌شود، سعی دارد به تخيل هنری از نظرگاهی تازه بنگرد. اين سه حس باطنی عبارتند از: خيال كه خزانه صورت‌های ادراك شده به وسيله حواس ظاهری است و حافظه كه خزانه معانی جزيی است. متخيله قوه سوم است كه از يك طرف به حافظه و از طرف ديگر به خيال ارتباط دارد و نيز ابزاری است در دست عقل. در بخش ديگر مقاله انواع گزاره‌هايی را كه متخيله يا فعل آن تخيل می‌تواند توليد كند توضيح داده شده است و سپس سه داستان جامع الهی‌نامه، منطق الطير، مصيبت‌نامه و نيز بعضی از داستان‌های خارق العاده مشايخ صوفيه كه عطار بخصوص در تذكره الاوليا از روی قبول و تصديق آنها را بيان كرده است، با توجه به انواع گزاره‌های مزبور تفسير و تحليل شده است. در اين قسمت نظر تازه‌ای درباره پيدايی داستان‌های عقل ستيز منسوب به مشايخ نيز مطرح گشته است.

کلیدواژه‌ها:
تخیل هنری، متخیله، خیال، حافظه، انواع گزاره، مثنوی‌های عطار ، داستان‌های عقل ستیز مشایخ