موضوع: مفهوم شناسي واژه «هنر» در عرفان با تکيه بر شعر حافظ

فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، بهار 1397، دوره  14، شماره  50، از صفحه 169 تا صفحه 203 .

نویسنده: حیدر قلی زاده 1، فرهاد محمدی 2

1_ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2_ دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده:

واژه هنر در متون کهن در معاني گوناگونی به کار رفته و در تمام انواع متون ادبي هر صفت و مفهومی که جنبه مثبت داشته با عنوان هنر بيان شده است. اين واژه در حماسه بر هر عمل و صفتی که داراي ارزش و در ارتباط با آيين پهلوانی و حماسي بوده، اطلاق شده است. خالقان آثار تعليمی و غنايی نيز هرگاه خواسته‌اند مفهومی را برجسته جلوه دهند، آن را هنر ناميده‌اند. به نظر می‌رسد مفاهيمی که از اين واژه برداشت می‌شود، ناشی از خود واژه نيست، بلکه گوناگونی معنايی آن، نتيجه بافت موضوعی است.
در عرفان هم واژه هنر علاوه بر معاني رسمی و عامي که در غير عرفان نيز وجود دارد، براي معانی خاصی که شاعران عارف مدنظر داشته‌اند، به کار رفته است. در شعر حافظ هنر در چند معنا به کار گرفته شده است: عشق، رندی، نظربازی، توکل، غم و ديگر مفاهيمی که در عرفان مهم‌اند و هنر دانسته شده‌اند. اما مهم ترين نکته مورد بحث در شعر حافظ، اطلاق هنر به عمل سير و سلوک و اشاره به عارفان با عنوان «اهل هنر» است. در اين نوشتار نخست به واژه هنر در متون کهن اشاره می‌کنيم، سپس به معناي خاص آن در شعر حافظ مي‌پردازيم.

کلیدواژه‌ها:

هنر ، عرفان ، بافت ، حافظ ، شعر