موضوع: نقش کلاه و سرپوش در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی اثر سلطان محمد نقاش
دوفصلنامه مطالعات هنر و رسانه: دوره ۳، شماره 6، پاییز و زمستان ۱۴۰۰، صفحه 13-36.
نویسنده: سحر زکاوت1، خشایار قاضی زاده2
۱ دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
۲ استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
چکیده:
کلاه یکی از انواع پوشش‌های رایج در هر دوره‌ای است و در عصر صفویه، اقشار مختلف لباس و سرپوش و کلاه مخصوص به‌خود را داشته‌اند. در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی از نسخه دیوان حافظ (منسوب به سام میرزا) اثر سلطان محمد نیز افراد سرپوش‌هایی با فرم‌های خاصی دارند که به‌نظر می‌رسد با مراتب اجتماعی افراد ارتباط مستقیمی دارد و وجود ارتباط بین فرم سرپوش افراد با مراتب اجتماعی آن‌ها و بازتاب این امر در نگارگری ضرورت انجام پژوهش حاضر را ایجاب نموده و اهداف پژوهش شناسایی ویژگی‌های انواع سرپوش‌ها در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی و شناخت ارتباط ویژگی‌های فرمی سرپوش‌ها با مراتب اجتماعی افراد است. سؤالات عبارتند از: 1- سرپوش‌ها و کلاه‌ها در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی دارای چه ویژگی‌های فرمی می‌باشند؟ 2- چه ارتباطی بین انواع کلاه‌ها و ویژگی‌های فرمی آن‌ها و مراتب اجتماعی افراد در نگاره وجود دارد؟ در راستای پاسخ‌گویی به سؤالات، اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی به‌روش توصیفی – تحلیلی بررسی شده و متغیر کلاه و سرپوش در نمونۀ موردیِ نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی اثر سلطان محمد مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج پژوهش نشان می‌دهد فرشتگان تاج بر سر دارند و سرمستان، مندیل یا دستار و کلاه قزلباشی بر سر دارند. به‌طور کلی، سلطان محمد با نگاه طنزآلود و انتقادی به این نوع تصویرسازی پرداخته و به‌نوعی تضاد فضای موجود از جامعه خود را با آرمان‌های تشکیل دولت صفوی بازنمایی می‌کند.
کلیدواژه‌ها: کلاه، نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی، سلطان محمد، دورۀ صفوی
لینک دریافت مقاله: